Van Babelse Idolen tot Bijbelse Symbolen

Programma: woensdag 4 februari 2009
Plaats
: Parklaankerk, Parklaan 7, Driebergen
Aanvang: 20.00 uur
http://www.npbheuvelrug.nl/

In deze lezing ga ik op zoek naar de leeuw van Marcus, naar aanleiding van een reis naar Venetië. In die plaats zien we de gevleugelde leeuw nogal eens afgebeeld en dat leidde tot vragen naar het waarom.

Omdat de basiliek in Venetië de San Marco heet, waar volgens een overgeleverde legende het stoffelijk overschot van de heilige Marcus zou zijn ondergebracht, lag het verband met het zinnebeeld van Marcus voor de hand. Maar waar komt die leeuw vandaan?

De adelaar, het rund, de leeuw en de engel

Het prikkelde mij tot nader onderzoek. Al gauw legde ik een verband tussen de zinnebeelden van de vier hemelse schepselen bij Ezechiël in het Oude Testament en het visioen van de vier wezens van Johannes op Patmos in het Nieuwe Testament.

De christelijke traditie heeft al vroeg de vier evangelisten verknoopt aan dit laatste visioen. Zo kregen de evangelisten ieder hun zinnebeeld: Marcus de leeuw, Mattheüs de engel/mens, Lucas het rund en Johannes de adelaar. Maar het verhaal ging verder.

Er volgde een boeiende zoektocht door het land van de vruchtbare Halve Maan. De bijbelse symbolen bleken rechtstreeks terug te gaan op Kanaänitische, Sumerische en Babelse goden.
Zo kwam ik terecht bij de wachters van de vier windstreken en de goden Mardoek en Adad.
Deze lezing met diapresentatie is het boeiende verslag van mijn zoektocht.

© Frans Loos



De weg van de pelgrim naar Santiago de Compostela


In de Middeleeuwen waren er verschillende bekende pelgrimswegen. Je zou het ook geloofswegen kunnen noemen, naar Jeruzalem, Rome of Santiago de Compostela .

Programma:
Plaats:
Aanvang:

De pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, naar het graf van Jacobus is een heel bijzondere, de stad ligt vlak bij Kaap Finisterre, finis terrae, het einde der aarde.

Eeuwenlang zijn honderdduizenden pelgrims naar het graf van Jacobus de Meerdere getrokken, om er te bidden en zo dichter tot God te komen. Die pelgrimstrek naar Santiago wat letterlijk Sant Yago, Sint Jacobus, betekent is een heel mooi verhaal. De zonen van Zebedeüs, Jacobus en zijn broer Johannes worden door Jezus in de Bijbel de zonen van de donder genoemd. Over deze Jacobus, die door koning Herodes Agrippa ter dood werd veroordeeld, verhaalt de legende.

Volgens een middeleeuwse geschiedenis was hij in Spanje terecht gekomen, want hij was dan wel in Jeruzalem onthoofd, zijn lichaam was op geheimzinnige wijze in Compostela ter aarde besteld. Zijn grote uitstralingskracht begon daar pas goed, hij werd de Apostel van Spanje in de Reconquista, de strijd tegen de Moren die de hele Middeleeuwen duurde, hij heette ook wel Matamoros, de Morendoder. Hij werd de krijgsheld die de Spanjaarden aanvoerde bij de stichting van hun wereldrijk, Santiago werd hun strijdkreet en overal stichtten zij steden met die naam.

Wij mensen van de 21ste eeuw zijn wel een beetje verlegen met zoveel geloof. Geloof vraagt overgave.

De legende heeft een ontzaggelijke werking gehad. Dat heeft te maken met de invloed van Cluny. De monniken van het Franse Cluny hadden sinds de 10de eeuw veel werk verricht om een nieuwe beschaving tot stand te brengen in de woeste, barbaarse, christelijke koninkrijken. Er ontstond een lange keten van kloosters, abdijen, bibliotheken en verbindingswegen, die pelgrims naar de laatste buitenpost van de hemel op aarde leidden: het graf van Santiago in Compostela. Compostela - campus stellae, het veld van de ster- was een schitterend heiligdom, gebouwd tussen 1075 en 1150, om het stoffelijk overschot van de apostel en de groeiende schare aanbidders onderdak te
bieden.


Santiago "Matamoros"

De symboliek van de pelgrimage naar Santiago houdt in, dat het heil niet alleen in het oosten, in het Heilige Land te vinden is, het was ook een demonstratie van christelijk bewustzijn westwaarts, precies de andere kant uit.

Rond het jaar 1100 ontstond een middeleeuws toerisme, de pelgrims kwamen uit heel Europa.

"De gids voor de pelgrim ", een document van grote cultuurhistorische waarde was bestemd voor reizigers uit die tijd met beschrijvingen van de vrome bezienswaardigheden, maar ook met tips voor de gevaren van onderweg, zoals waarschuwingen voor struikrovers en het oversteken van rivieren en bergen. Je kwam de pelgrims tegen in groepjes i.v.m. het gevaar. Je kon ze goed herkennen aan hun kleding en de schelp op hun hoed. Hun doel was Santiago!

Men trok in grote gezelschappen, dat verhoogde de gezelligheid, maar vooral de veiligheid De gevaren waren vele, maar het doel was groots.

Nadat Palestina definitief in handen van de Islamieten was gevallen was het niet meer mogelijk om de bedevaartsoorden in het Heilige Land te bezoeken.

Daardoor werden Rome en Santiago belangrijkere bestemmingen. Met de pelgrimage was immers niet alleen zaligheid te verdienen maar ook verzoening met de medemens. Rechtbanken legden veroordeelden in grote geschillen dikwijls een bedevaart naar Santiago op ter verzoening van begane ondeugden.

In onze tijd is er sprake van een nieuwe belangstelling voor Santiago, een modern cultureel toerisme, waarvoor informatie wordt gevonden in vele boeken, waarin heel uitgebreid wordt verteld over de legende, de gebouwen, de pelgrims en hun wegen. De routes hebben een zeer grote invloed uitgeoefend in de culturele uitwisseling tussen gebieden die ver van elkaar gelegen waren.

De godsdienstige en kunsthistorische waarden komen uitgebreid aan de orde tijdens deze lezing (met dia’s), waarin we veel aandacht zullen schenken aan de legende en zijn rijke achtergrond tijdens "ons bezoek" aan bekende en onbekende dorpen, steden en regio’s.

© Frans Loos

Reaktie van Monique Mentink over de lezing van 14 februari 2008 in Arnhem:
"...Nogmaals hartelijk bedankt voor alle informatie, afgelopen donderdag. Je lezing maakte voor mij het fenomeen Santiago de Compostela pas echt duidelijk; ik wist niet precies wat de oorsprong van deze pelgrimstocht was en nu heb ik het gevoel dat ik de rode draad en ook de mooiste bijzonderheden te horen heb gekregen. En te zien, op de dia’s. Ik zal de hoofdpersoon uit mijn verhaal er nog eens goed over laten nadenken voordat hij aan deze tocht begint. Of juist niet, en hem dan tegen alle problemen laten aanlopen. Dat laatste is waarschijnlijk veel prettiger om te lezen. Ik bewaar de informatie goed, want voorlopig heb ik nog geen tijd om er echt voor te gaan zitten. En of Vincent (die man uit mijn verhaal) nou vertrekt of niet, het was een ontzettend boeiend verhaal, dus ik ben blij dat ik geweest ben. Veel succes nog met alles waar je mee bezig bent. Veel meer dan alleen Sant Yago, zag ik op je blog..."

De Spaanse erfenis, in de voetsporen van Ulrich Schmidl


Op de rivier de Paraguay, in de voetsporen van Ulrich Schmidl------------ De kapitein van het schip "Aquidaban" houdt de passagierslijst bij-----

Dialezing "De Spaanse Erfenis", tijdsduur: ca. 2 uur
Programma:
Plaats:
Aanvang:





Frans Loos en zijn zoon Jurgen (de auteur van de historische roman De IJzervreters) gingen een maand lang in de voetsporen van de Beierse avonturier Ulrich Schmidl door het huidige Argentinië en Paraguay. Schmidl was een van de ca. 1500 deelnemers van de expeditie die de Spaanse edelman Pedro de Mendoza naar de Río de la Plata organiseerde en die in 1536 in dit gebied aankwam. Kort na de komst van de Europeanen deed zich het eerste gewapende conflict met de Indianen voor die op de pampa´s leefden.



Expedities zoals die van Ulrich Schmidl zouden grootschalige veranderingen teweeg brengen in de Nieuwe Wereld. Door oorlogen en ziekten die de blanken meebrachten, werd de inheemse bevolking al snel uitgedund. Ook het landschap zou zich aan de moderne “civilisatie” van de Europeanen moeten aanpassen. De pampa´s, de enorme grasvlakten van Argentinië werden afgegraasd door geïmporteerde koeien en paarden, of ingezaaid met nieuwe gewassen. Maar er kwamen ook nieuwe produkten naar Europa, zoals aardappels, tomaten en cacao.


Deze diavoorstelling voert u van Buenos Aires naar Noord-Argentinië en Paraguay, langs de immense pampa´s en de natte met palmbossen begroeide Chaco, over de uitgestrekte rivieren Paraná en Paraguay. We brengen een bezoek aan de jezuïtenruïnes in San Ignacio Mini en eindigen via de spectaculaire watervallen van Iguazú op de plek waar de rivieren Paraguay en Paraná samenkomen.



De watervallen van Iguazú --------------------------------------------------------De ruïnes van San Ignacio Mini-----------------------------------------

© Frans Loos

Reaktie over de Dialezing "De Spaanse Erfenis"

Geweldig fijn om zo bij ons thuis alles nog eens na te lezen en te zien! Wij hebben de dialezing gevolgd en deze is zéér de moeite waard.Ook het boek van Jurgen: "De IJzervreters" hebben wij met aandacht en plezier gelezen. Een aanrader voor iedereen!! Heel veel succes!
Tineke en Niek Kuijpers.

Moors Andalusië, Opgang en Ondergang

Programma:
Plaats:

Aanvang:

Andalusië is altijd een geliefde regio geweest voor veroveraars.

In de loop der eeuwen vonden er invasies plaats van Grieken, Carthagers en Romeinen. Deze volkeren stichtten hier koloniën, zoals Sevilla en Gades (Cadiz).

In het begin van de 5e eeuw drongen de Vandalen uit Noord-Europa over de grenzen. Ze ondervonden nauwelijks tegenstand bij de bevolking. Hun naam vinden we nog steeds terug in Vandalitia: Al-(V)andaluz, het land van de Vandalen, Andalusië. De Vandalen moesten in de 6e eeuw hun macht afstaan aan de Westgoten (de Visgodos), die ook weer afkomstig waren uit Noord-Europa.
De Giralda in Sevilla

Inmiddels waren de Moren, Noord-Afrikaanse Arabieren, er in geslaagd om hun gebied onder islamitische heerschappij te brengen. Ook staken ze over naar Gibraltar en in de slag van Jerez de la Frontera in het jaar 711 overwonnen ze de Westgoten/de Visgodos. Alleen in een paar ontoegankelijke berggebieden drong de Islam niet door, de rest van Spanje viel echter al spoedig onder het gezag van de halve maan.

Cordoba werd in 756 de schitterende politieke en religieuze hoofdstad van het kalifaat, het werd het centrum van het moorse Spanje, een stad met veel invloed op het gebied van landbouw, wetenschap en kunst. Irrigatie en onbekende planten als rijst, suikerriet, dadels en sinaasappels danken wij aan deze mensen. Arabisch werd de taal van de wetenschappers. Wiskunde, geneeskunde, astronomie en poezie bloeiden.

Overal in Andalusië ontstond een zeer bijzondere cultuur met schitterende gebouwen en prachtige tuinen. De door de Moren opgelegde belastingen waren vrij redelijk. Ook bleef er vrijheid van godsdienst voor de overwonnen bevolking. Lange tijd leefde men hier in harmonie naast en met elkaar. Christenen en Joden werden door de Islamieten ook wel mensen van het boek genoemd. Wel zouden tolerantie en vervolging gedurende de islamitische heerschappij afwisselen.

Deze periode van macht en aanzien duurde tot het jaar 1031. Toen zette het verval in, want het gebied werd in drie afzonderlijke moorse rijkjes, de reinas de taifas, Sevilla, Cordoba en Jaen verdeeld.

Deze koninkrijkjes zouden o.a. door koning Ferdinand III van Castilie (1233-1250) tijdens de reconquista (herovering van het Iberisch schiereiland) worden veroverd.
Granada bleef het laatste islamitische bastion, tot de stad in 1492 door de katholieke koning veroverd werd.
Na bijna 800 jaar verdween de moorse macht. Duizenden ontwikkelde en vredelievende bewoners zouden toen door de onverdraagzaamheid van de christenen naar Noord-Afrika verdreven worden.
Het Moorse Alcáza
r in Sevilla

Tijdens de dialezing wordt in het bijzonder aandacht besteed aan moors Andalusie, als smeltkroes van culturen.

© Frans Loos