De weg van de pelgrim naar Santiago de Compostela

In de Middeleeuwen waren er verschillende bekende pelgrimswegen. Je zou het ook geloofswegen kunnen noemen, naar Jeruzalem, Rome of Santiago de Compostela .

Programma:
Plaats:
Aanvang:

De pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, naar het graf van Jacobus is een heel bijzondere, de stad ligt vlak bij Kaap Finisterre, finis terrae, het einde der aarde.

Eeuwenlang zijn honderdduizenden pelgrims naar het graf van Jacobus de Meerdere getrokken, om er te bidden en zo dichter tot God te komen. Die pelgrimstrek naar Santiago wat letterlijk Sant Yago, Sint Jacobus, betekent is een heel mooi verhaal. De zonen van Zebedeüs, Jacobus en zijn broer Johannes worden door Jezus in de Bijbel de zonen van de donder genoemd. Over deze Jacobus, die door koning Herodes Agrippa ter dood werd veroordeeld, verhaalt de legende.

Volgens een middeleeuwse geschiedenis was hij in Spanje terecht gekomen, want hij was dan wel in Jeruzalem onthoofd, zijn lichaam was op geheimzinnige wijze in Compostela ter aarde besteld. Zijn grote uitstralingskracht begon daar pas goed, hij werd de Apostel van Spanje in de Reconquista, de strijd tegen de Moren die de hele Middeleeuwen duurde, hij heette ook wel Matamoros, de Morendoder. Hij werd de krijgsheld die de Spanjaarden aanvoerde bij de stichting van hun wereldrijk, Santiago werd hun strijdkreet en overal stichtten zij steden met die naam.

Wij mensen van de 21ste eeuw zijn wel een beetje verlegen met zoveel geloof. Geloof vraagt overgave.

De legende heeft een ontzaggelijke werking gehad. Dat heeft te maken met de invloed van Cluny. De monniken van het Franse Cluny hadden sinds de 10de eeuw veel werk verricht om een nieuwe beschaving tot stand te brengen in de woeste, barbaarse, christelijke koninkrijken. Er ontstond een lange keten van kloosters, abdijen, bibliotheken en verbindingswegen, die pelgrims naar de laatste buitenpost van de hemel op aarde leidden: het graf van Santiago in Compostela. Compostela - campus stellae, het veld van de ster- was een schitterend heiligdom, gebouwd tussen 1075 en 1150, om het stoffelijk overschot van de apostel en de groeiende schare aanbidders onderdak te
bieden.

Santiago "Matamoros"

De symboliek van de pelgrimage naar Santiago houdt in, dat het heil niet alleen in het oosten, in het Heilige Land te vinden is, het was ook een demonstratie van christelijk bewustzijn westwaarts, precies de andere kant uit.

Rond het jaar 1100 ontstond een middeleeuws toerisme, de pelgrims kwamen uit heel Europa.

"De gids voor de pelgrim ", een document van grote cultuurhistorische waarde was bestemd voor reizigers uit die tijd met beschrijvingen van de vrome bezienswaardigheden, maar ook met tips voor de gevaren van onderweg, zoals waarschuwingen voor struikrovers en het oversteken van rivieren en bergen. Je kwam de pelgrims tegen in groepjes i.v.m. het gevaar. Je kon ze goed herkennen aan hun kleding en de schelp op hun hoed. Hun doel was Santiago!

Men trok in grote gezelschappen, dat verhoogde de gezelligheid, maar vooral de veiligheid De gevaren waren vele, maar het doel was groots.

Nadat Palestina definitief in handen van de Islamieten was gevallen was het niet meer mogelijk om de bedevaartsoorden in het Heilige Land te bezoeken.

Daardoor werden Rome en Santiago belangrijkere bestemmingen. Met de pelgrimage was immers niet alleen zaligheid te verdienen maar ook verzoening met de medemens. Rechtbanken legden veroordeelden in grote geschillen dikwijls een bedevaart naar Santiago op ter verzoening van begane ondeugden.

In onze tijd is er sprake van een nieuwe belangstelling voor Santiago, een modern cultureel toerisme, waarvoor informatie wordt gevonden in vele boeken, waarin heel uitgebreid wordt verteld over de legende, de gebouwen, de pelgrims en hun wegen. De routes hebben een zeer grote invloed uitgeoefend in de culturele uitwisseling tussen gebieden die ver van elkaar gelegen waren.

De godsdienstige en kunsthistorische waarden komen uitgebreid aan de orde tijdens deze lezing (met dia’s), waarin we veel aandacht zullen schenken aan de legende en zijn rijke achtergrond tijdens "ons bezoek" aan bekende en onbekende dorpen, steden en regio’s.

© Frans Loos

Reaktie van Monique Mentink over de lezing van 14 februari 2008 in Arnhem:
"...Nogmaals hartelijk bedankt voor alle informatie, afgelopen donderdag. Je lezing maakte voor mij het fenomeen Santiago de Compostela pas echt duidelijk; ik wist niet precies wat de oorsprong van deze pelgrimstocht was en nu heb ik het gevoel dat ik de rode draad en ook de mooiste bijzonderheden te horen heb gekregen. En te zien, op de dia’s. Ik zal de hoofdpersoon uit mijn verhaal er nog eens goed over laten nadenken voordat hij aan deze tocht begint. Of juist niet, en hem dan tegen alle problemen laten aanlopen. Dat laatste is waarschijnlijk veel prettiger om te lezen. Ik bewaar de informatie goed, want voorlopig heb ik nog geen tijd om er echt voor te gaan zitten. En of Vincent (die man uit mijn verhaal) nou vertrekt of niet, het was een ontzettend boeiend verhaal, dus ik ben blij dat ik geweest ben. Veel succes nog met alles waar je mee bezig bent. Veel meer dan alleen Sant Yago, zag ik op je blog..."